" Qurban Səid" Adlı Şəxs Olub "?

[Kenul2012]

"QURBAN SƏİD" ADLI ŞƏXS OLUB?

Azərbaycanda ilk dəfə Qurban Səid imzası ilə “Əli və Nino” romanının 1971-ci ildə xaricdə çapdan çıxması məlum olmuş, bu barədə “Bakı” qəzetində (31 iyul 1973-cü il) “Ədəbi Əlaqələr genişlənir” başlığı altında Məntiqə Muradovanın aşağıdakı məlumatı dərc olunmuşdur. İraqda çıxan “Qardaşlıq” jurnalında Qurban Səidin “Əli və Nino” adlı məhəbbət romanından bəhs edilmişdir. Romanın müəllifi “Qurban Səid” təxəllüsü ilə verilsə də müəllifin adı sonradan müəyyənləşdirilmişdir. Bu görkəmli azərbaycanlı yazıçı Yusif Vəzir Çəmənzəminlidir.

Y.V.Çəmənzəminlinin oğulları Orxan və Fikrət Vəzirovların apardıqları tədqiqat (14 səhifə, 62 bənd) “Əli və Nino” əsərində gedən sətirlərin Yusif Vəzirin gündəliklərində və çap olunmuş başqa əsərlərində olduqlarını sübut edir.

1987-ci ildə ədəbiyyatşunas Bəylər Məmmədov “Elm və həyat” jurnalında (1987, № 2) Amerikada çıxan qəzet və məqalələrə əsaslanaraq yazdığı “Qurban Səid kimdir” məqaləsində Qurban Səidin Y.V.Çəmənzəminli olduğunu isbat edir.

1971-ci ildə “Əli və Nino” romanının Türkiyədə elan olunmuş kitabının müqəddiməsində bu barədə ətraflı yazılır və kitabın müəllifinin Yusif Vəzir Çəmənzəminli olduğu Üzeyir Hacıbəyovun Fransada yaşayan qardaşı Ceyhun Hacıbəylinin təsdiq etdiyi verilir.

“Əli və Nino” romanı Qurban Səid imzası ilə bir çox ölkələrdə çap olunmuşdur. Qurban Səid imzası ilə digər bir əsər – “Xalicli qız” (Bosfor boğazında buxta adı) kitabı çıxmışdır. Müəllifin əsl adının müəyyən olunması yolunda axtarışlar aparılmışdır. Azərbaycandan olan mühacirlər belə bir fərziyə irəli sürmüşlər ki, bu kitabın müəllifi Yusif Vəzir Çəmənzəminlidir.

Ədəbiyyatçı-alim Qasım Qasımzadənin ədəbiyyat qəzetində (22.11.91) “Mühacirət və müasir Azərbaycan ədəbiyyatının bəzi məsələləri” məqaləsi çap olunmuşdur. Məqalədə deyilir ki, Yusif Vəziri yaxşı tanıyan onunla birlikdə Parisdə yaşayıb əməkdaşlıq edən həmyerlimiz Ceyhun Hacıbəyli, Azərbaycan ədəbiyyatının bilicisi və geniş təbliğatçısı, cavidşunas Mustafa Türkəqul, Yusif Qəhrəman, Samih Yazıçıoğlu və başqaları bu fikirdədilər ki, “Əli və Nino” romanının əsl müəllifi Qurban Səid Adı altında gizlənən Avropaya güdən bir yəhudi deyil, məhz Yusif Vəzir Çəmənzəminlidir, qəhrəmanın prototipi də eynən özüdür.

Ədəbiyyat İnstitutunda keçirilən müzakirədən sonra mübahisə doğuran məsələlərə son qoymaq məqsədilə Yazıçılar Birliyi bir daha buna baxmağa qayıtmağı məsləhət bildi. Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın başçılığı ilə məsələyə bir də baxıldı.

Yekdilliklə qəbul olundu ki, Qurban Səid Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin təxəllüsüdür.

AZENS.AZ / Jalə Orucova

 

[фрилансер]

1937-ci ildə Qurban Səid imzasıyla “Əli və Nino” romanı Vyananın “Tal” nəşriyyatında çap edilir. Elə də çox müddət keçməmiş əsər haqqında yeddi ölkədən Vyanaya daxil olan fikirlər romana böyük marağın təzahürü kimi qiymətləndirilir. Tez bir zamanda Avropanı, daha sonra isə bütün dünyanı fəth edən bu romanın bir azərbaycanlı tərəfindən yazıldığını düşünərkən adam qürur hissi keçirməyə bilmir.

Roman bütün dünyada məşhurlaşsa da, əsərin müəllifi Qurban Səidin kim olması çoxlarına naməlum qalır. Hamı bu sevimli romanı kimin qələmə aldığı haqqında maraqlansa da məsələ uzun müddət qaranlıq və müəmmalı qalır.

 

M.Əsəd bəyin “Əli və Nino” romanını öz imzasıyla çap etdirməməyinin əsas səbəbi isə, onun adının əvvəllər qalmaqallarda hallanması olur. Yazıçının adının gündəmə gəlməsi yenidən onu gözü götürməyənləri qıcıqlandıra bilərdi. Ona görə də M.Əsəd Qurban Səid imzası altında kitabını çap etdirməklə bir növ öz təhlükəsizliyini sığortalamış olur.

 

Qurban Səid imzasının yaranma tarixçəsi isə belədir: 1936-cı ildə Qurban bayramı günlərində M.Əsəd bəylə kitabxanada görüşərkən Ə.C.Məzhər ona “Qurban Səid!”, yəni “Qurban bayramınız mübarək!” – deyir. “Əsəd bəylə söhbət edən bir turist elə başa düşdü ki, mən özümü onlara Qurban Səid kimi təqdim etdim. Turist gülümsəyərək mənə “sizinlə tanış olmağıma çox şadam, cənab Qurban Səid” dedi. Beləliklə, Qurban Səid mənim məzəli adıma çevrildi. Bir gün Əsəd bəy ilk romanını çap etdirmək üçün təxəllüs axtarırdı. O, mənə Qurban Səid təxəllüsünü götürmək istədiyini bildirdi. Beləcə, biz razılaşdıq”.

Neft milyonçusunun oğlu olan Məhəmməd Əsəd bəy 1905-ci il oktyabrın 20-də Bakı şəhərində anadan olub. Uşaqlıqdan evdə qapalı şəraitdə tərbiyə alan M.Əsəd bəyin yeganə dostu olan oxuduğu kitablar onun gələcəkdə bir yazıçı kimi yetişməsində böyük rol oynayıb. 

[Sun Rise]

Lev Nusimbaum adlı şəxsin ləqəbi Qurban Səid olub.ətraflı Tom Riisin kitabınnan oxuya bilərsiniz.

[QRIZ]

əsərdən belə aydın olur ki kitabı yazan şəxsin dünya görüşü azərbaycanlıların, müsəlmanlara xas deyil. 

[креативный]

Yəqin ki, neçə milyardlıq əhalisi olan, hər 50 - 100 ildən bir əhalisini yeniləyən dünyada yüz illər boyu bir nəfər qurban səid adlı adam da olub. Ehtimal çox böyükdür :)