Haqq və Hüquq

[sultanat]

       Bu gün “haqq” sözü daha çox “hüquq” mənasında işlənir. “Mənim haqqım var” deyən, daha çox “mənim hüququm var” ifadəsini nəzərdə tutur. “İnsan Haqları” harada yazılıbsa, orada haqdan deyil, hüquqdan söhbət gedir.
       Amma hələ bu da babat haldır. Ən dəhşətlisi odur ki, Əli ibn Hüseynin “Haqq Risaləsi” neçə əsrlərdir “Hüquq Risaləsi” adı altında tanınıb. Deməli, bu əsrlər ərzində müsəlman alimləri haqqla hüququ qatıb-qarışdırıblar bir-birinə və indi də “hüquq” tələb etmək əvəzinə “haqq” tələb edirlər...
       “Haqq” ilə “”hüquq”un fərqi nədir? Gəlin araşdıraq.

        Haqqlardan birini seçək  (Boynumuzda olan haqların sıralaması və məzmunu "Milli Mənəviyyatımız və İslam" mövzusunda göstərilib). Məsələn, ananın haqqı. Ananın haqqını əda etmək - ən azından, onu yoluxmaqla, hal-əhvalını xəbər almaqla və ona nəvaziş göstərməklə olar. Odur ki, Allah-Təala ananı övlada məlhəm qərar verib. Yəni məlhəm olmaq – hüquqdur. Bizim öz anamızın əlindən öpmək, onu qucaqlamaq, onun üçün könlünü xoş edəcək şeylər almaq hüququmuz var. Amma tanıdığımız və gördüyümüz hər qadına qarşı bu hərəkətləri edə bilmərik.
        Bundan əlavə, bu haqqı yerinə yetirmək üçün Uca Allah ananın qəlbində övlada qarşı və övladda da anaya qarşı məhəbbət icad etmişdir ki, bu haqqı yerinə yetirmək rahat olsun. Təbii ki, anaya qarşı sevgi hiss etməsək, onun haqqını da yerinə yetirmək çətinləşər. Yəni, “sevmək” və “nifrət etmək”  özü də hüquqdur.
        Haqqın hüquqa qarışmasına dair misal:

        Tutaq ki, Siz öz ərzaq anbarınıza ambardar tutursunuz və onu vəzifələndirirsiniz ki, anbarı daxili və xarici düşmənlərdən, yəni siçan, həşərat və oğrulardan qorusun. Bu onun vəzifə borcudur. Bu işinin müqabilində ona pul verdiyiniz üçün də Sizin haqqınız var ki, anbardar bu işi icra etsin və mümkün olan təhlükələr haqqında Sizi vaxtında xəbərdar etsin. Bu işi görməkdən ötrü Siz ona müəyyən hüquq da verməlisiniz. Məsələn, anbara daxil olmaq hüququ.
         Təsəvvür edin ki, Siz anbardarı işə götürərkən, ona hüquq vermisiniz, amma vəzifəsini deməyi unutmusunuz...Anbardar da hər gün ərzaq anbarına girib-çıxır, amma nə etməli olduğunu bilmir. Bir müddətdən sonra o əmin olur ki, vəzifəsi elə anbara girib-çıxmaqdan ibarətdir. Yəni hüquq vəzifəyə çevrilir. Bir müddətdən sonra anbardar tələb edə bilər ki, bəs anbarın qapısı gərək həmişə açıq qalsın, belə ki, qapını açmaq əlavə vaxt aparır və o, anbara daxil olmağa gecikir...

         Əfsuslar olsun ki, bu gün biz insanlar öz vəzifələrimizdən agah olmadığımızdan, hüquq bizim üçün vəzifəyə çevrilib. İnsanın azad, firavan yaşamaq hüququ olduğunu bilirik. Amma vəzifələrimizi bilmədiyimizdən, yaşamaq – bizim üçün vəzifəyə çevrilib! Məhz yaşamaq üçün vəzifələndirildiyimizə inandığımızdan, tələb edirik ki, bizə mütəmadi tibbi baxışlar keçirilməlidir, dövlət çörəyi gətirib ağzımızın içinə qoymalıdır, biz yeyib-yatmalıyıq və kim isə sərhədlərimizi qorumalıdır və s..

         Sual. Yaşamınızda hansı işlərinizi görmək üçün mövcud hüquqlar kifayət etmir və necə bir hüququn olmasını təklif edərdiniz?

 

 

[azda]

Haqq edaletden huquqdan danishanda adam lap xecalet verir hokumete )

Hansi huquqdan danishsaq istoriya olur . Edaletsiz bir olkeden haqq huquq teleb elemek sadelovhluk olar men terefden . Son zamanlar olkedeki hadiselerle bagli oalraq deye bileremki edaletin "E" si bele yoxdu . Olkede eger hec bir sheyden qorxmadan , edaletin teleb etdiyi qerarlari vere bilen , cesur hakimler olarsa edaletin , haqqin uzunu gore bileceyik..

 

[sultanat]

"LİKE"-ım qurtardı. LİKE

[513]

bir defe emimle sohbet ederken mene sual verdi ki: haqq edalete inanirsan?dedim yox.sebeb olaraq ise bele izah etdim: haqq edalet insanin humanistliyi ve compromise getmek isteyidir.bu da insanin qelebe duygusunun zeif oldugu meqamlarda ozunu gosterir.amma insan ilk fursetde bunu pozmaga calisir cunku daha guclu olmaq insanin baslica xususiyyetlerindendir.buna gore insanlar tebieti gereyi edaletsiz davranmaga mehkumdurlar..

[sultanat]

       5-6 il bundan əvvəl Iş yoldaşım söhbət edirdi: deyir radioya qulaq asıram, bir hüquqşünas ağız dolusu qanunlarımızı tərifləyir. Qanunvericilik sisteminin ideal olmasından danışırdı. Studiyaya zəng gəldi. Bir qadın idi. Salam verəndən sonra hüquqşünasdan soruşdu ki, bəs mən ərimlə ayrılmışıq. Biz mülkiyyətimizi bölə bilərikmi? Hüquqşünas dərhal maddəni dedi, əlavə etdi ki, əlbəttə mülkünüzü bölməlisiniz. Qadın dedi ki, bəs bir dənə bir otaqlı evimiz var. ikimiz də orada yaşayırıq, Aradan pərdə çəkmişik, qalan mətbəx, hamam və s. birlikdə istifadə edirik. Hüquqşünas ağız dolusu dedi ki, lap yaxşı, lap əla iş görmüsünüz. Qadın soruşdu ki, bəs boşanmağımız artıq rəsmiləşdirilib, mən başqa birinsanla görüşə bilərəmmi? Cavab verdi ki, bəli, hətta evlənə də bilərsiniz, siz artıq azad insansınız. Qadın dedi ki, mən də belə bilirəm, amma seçdiyim insanı evimin mənə aid olan hissəsinə gətirmişəm və bir yerdə qalırıq, amma keçmiş həyat yoldaşım bu işə mane olmaq istəyir.. Hüquqşünasın dili tutuldu və deməyə söz tapmadı. Bircə onu əlavə etdi ki, bəs bilirsinizmi, düzdür, qanunlarımız buna icazə verir, amma bu hərəkət Mentalitetimizə ziddir...

        Mentalitetimizə uyğun olmayan hüquqlar bizə lazımdırmı görəsən?

[azda]

8 часов назад, sultanat сказал:

 

        Mentalitetimizə uyğun olmayan hüquqlar bizə lazımdırmı görəsən?

 

Menim podruqamin ailesi de demek olarki beledir . Valideynler boshandiqdan sonra da bir dam altda yashayirlar . Ata sakit heyatini surur , qadin ise bir kisi ile hemin bu 3 otagli menzilde yasayirlar . Belesi ana ovladlarinin uz qarasi oldugu uchun men hakim olsaydim bosanmaga cehd eden shexse mulkden hec 1 % bele vermezdim . Ondan sonra inanmirmaki boshanan wexs basqasi ile yashayar . Cunki esl kishi qadinin kechmish heyat yoldashi ile bir evde yasahaya bilmez , vicdani buna yol vermez. raz ki ikinci er qadinin evine gore gelir onda elesine evden pay dushmur . cunki mulk var - dovlet olmasa her kishi deyilen bende boshanmish qadinla ciddi munasibet qurmaz .  Hetta  olkede bezi bolgelerde de adet qanunu  var idi ki , evli olan oglan oldukden sonra gelin evden gonderilmesin deye olenin qardashi ile evlendirilirdi . Bu ise lap vicdansizliq ve alcaqliqdir . Men ele biliremki evdeki gelin qaynini qardash gozunde gorurse bu omrunun sonunacan bele getmelidir , bele cixirki kishi dunyasini deyishen kimi qadinla qayinin arasinda olan qardashliq uzu , bagi reski deyishir kecir bashqa munasibete . Yani baci qardash munasibeti aniden kecir er arvad munasibetine ..  qebuledilmezdir .   Belke de bu torelerden qalmish qanun yetim qalmish usaqlarin geleceyinden narahat olduglari uchun bu terz evliliklere sebeb olur . qedere boyun eyib hacansa qardash bildiyi qaynla eyni yataga girib ushaq dunyaya getirmek lap biyabirciliqdi .

 

 

 

Edited April 26, 2016 by azda

[513]

qanunlara riayet edib etmemek mentalitete baxmir.eger o kisi ozune hormet edirse (yani qadinin ilk eri) ya evden cixar ya da evi satisha qoyub hissesini goturer.qanunlar edaleti yox statuskvonu berpa etmek ucun var.milyardlarla dollarina dalina kecen hokumetler silah alvercileri,narkotik qacaqcilari heps olunmayan dunyada bir corek ogurlugu ustunde mehkemede 3 il alah bir usagi dusunun.qanunlar kasiblar ucundur.inqilablar cemiyyeti ireli aparabiler.beynelxalq insan huquqlari beyannamesi yazili sened olaraq qalir.emel edilmir.cunku bu varlanmaqda olan iri kapitalistlere serf etmir.inqilab olmalidir amma inqilab da qanla olsa heckim qinamasin.bu beledir.dialektika deye bir sey var hersey ziddi ile movcuddur....

[513]

muzakire olunabilecek istenilen movzu sonda pulda dayanir.pul da kapitalist sistemde allahdir.ya suru psixologiyasinda olmalisan ve haqqinin verilmesini gozlemelisen ya da haqqini almaga calismalisan.suru psixologiyasindan cixmaq texmini olaraq beledir: futbol oyununda bir komandaya azarkeslik eden biri oyunlarin alinib satilmasini dusunmur ve bunu bildiyi anda iki secimi var,ya komandasina yene azarkeslik edecek ve komandasinin satdigi oyunlarda onlarin pula ehtiyaci oldugunu bilib anlayish gosterecek ve aglini ishledib satilabilecek oyunlardan bukmekerlerde pul udacaq ya da komandasina kusecek.birinci hal sisteme ayaq uydurmaqdi ikincisi ise romantik pozisiyada qalmaq.sosializmle de kapitalizmi ayiran baslica faktor budur: kapitalizmde hersey puldur, sosializmde ise var insan ve emek.qanun qarsisinda goreceyin emeyin miqdarinin qanuna hec bir dexli yoxdur.

son olaraq: HUQUQ VERILMIR, ALINIR

[sultanat]

On 26.04.2016 at 3:43 AM, 513 said:

muzakire olunabilecek istenilen movzu sonda pulda dayanir.pul da kapitalist sistemde allahdir.ya suru psixologiyasinda olmalisan ve haqqinin verilmesini gozlemelisen ya da haqqini almaga calismalisan.suru psixologiyasindan cixmaq texmini olaraq beledir: futbol oyununda bir komandaya azarkeslik eden biri oyunlarin alinib satilmasini dusunmur ve bunu bildiyi anda iki secimi var,ya komandasina yene azarkeslik edecek ve komandasinin satdigi oyunlarda onlarin pula ehtiyaci oldugunu bilib anlayish gosterecek ve aglini ishledib satilabilecek oyunlardan bukmekerlerde pul udacaq ya da komandasina kusecek.birinci hal sisteme ayaq uydurmaqdi ikincisi ise romantik pozisiyada qalmaq.sosializmle de kapitalizmi ayiran baslica faktor budur: kapitalizmde hersey puldur, sosializmde ise var insan ve emek.qanun qarsisinda goreceyin emeyin miqdarinin qanuna hec bir dexli yoxdur.

son olaraq: HUQUQ VERILMIR, ALINIR

              Nökər olmaq psixologiyası ilə böyüdülmüş insanın parametrlərini çox gözəl izah etmisiniz.. " son olaraq: HUQUQ VERILMIR, ALINIR " həyatının sonunda gəldiyi fikir olur ki, hətta bunun üçün də barmağını qatlamağa hünəri çatmır.

[513]

kapitalist sistemde haqq huquq yoxdur.

[sultanat]

      Bütün zamanlarda və insanın məskunlaşdığı hər yerdə haqq olub. Hüquq isə haqqın yerinə yetirilməsi üçündür. İnsan tək olarsa, ona hüquq lazım olmaz (təbii hüquqlardan başqa), amma cəmiyyət halında yaşadıqda, hüquqların olması vacib olur.

[sultanat]

On 25.04.2016 at 0:05 AM, azda said:

Olkede eger hec bir sheyden qorxmadan , edaletin teleb etdiyi qerarlari vere bilen , cesur hakimler olarsa edaletin , haqqin uzunu gore bileceyik..

       Elə insanlar, hakimlər var. Sadəcə, cəmiyyət onları dəstəkləmir. Mən bu mövzuda açıq-aydın sual qoymuşam:

 

On 25.04.2016 at 8:22 PM, sultanat said:

Yaşamınızda hansı işlərinizi görmək üçün mövcud hüquqlar kifayət etmir və necə bir hüququn olmasını təklif edərdiniz?

       Təsəvvür edin, insan qışqır-bağır salır ki, bu nə yaşayışdır, oturmağa bir stul tapa bilmirəm, imkan da vermirlər ki, stulu özüm düzəldim.. Yaxınlaşıb ona deyirlər ki, ay vətəndaş, səsini eşitdik, sənə imkan vermək istəyirik ki, özünə stul düzəldəsən və oturasan. Bunun üçün sənə nə və nə qədər lazımdır. Əgər bu insan həqiqətən stul düzəltmək istəyirsə, ona hansı xammal və alətlərin lazım olduğunu biləcək. Əgər bilmirsə, deməli, sadəcə boşboğazlıq edirdi..İstəyirdi ki, kimsə stulu düzəltsin və gətirib qoysun onun altına.

        Baxıram ki, mövzuya 131 baxış olub. bunlardan 80%-ni qoyaq qırağa ki, eyni adamlardır. Yerdə 15-20 nəfər qalırmı? Bu kəslərdən heç biri onun üçün çatışmayan hüquq barədə bir söz söyləməyib..Yəni eşitdiyiniz hüquq yoxdur, haqq yoxdur sözləri əsasən vızıltıdan başqa bir şey deyil Bu insanlar firavan, gözəl həyat uğrunda mübarizə aparmaq istəmirlər. Əks halda, onlara hansı hüququn çatmadığını görərdilər. Kimsə onlar üçün hüququ halva edib qoymalıdır ağızlarına. Xaricdən... Xaricdən pay gözləyən isə öz dövlətinə, vətəninə nifrət bəsləməyə başlayacaq. Odur ki, Azda xanım, həmin hakimlər özlərinə "davay-davay" deyən görmürlər və həvəsdən düşürlər.

[aqilyunus]

Ümumi olaraq müəyyən qədər cavab vermisiz amma məsələni qəlizləşdirmək lazım deyil. Haqq hər yerdə haqdır. Hüquq hər yerdə eyni olmayada bilər. Hər şey fərdi olaraq insanın öz haqqını tələb etməsindən başdıyır. Hər insan özü şəxsən qorxmadan haqqını tələb etsə və ən asasıda nə olur olsun haqqını ala bilsə, cəmiyyətdə kimsə başqasının haqqını almağa cürət etməz. Kapitalizm canlı varlıq deyil ki camaatın haqqını əlindən alsın. Cəmiyyət şərait yaradır güclü olannarda istifadə edir. Bütün bu problemlər qorxudan yaranır. Bunu etiraf etmək lazımdı. Nə don geyindirsəndə kökündə qorxu dayanır. İmam Əli deyir ki: Qorxaqlıq nöqsandır. Xüsusəndə kişilərə aiddir. İnsan qorxaq olmasa başqası ona avtaritet ola bilməz. Hörmət edər amma başqasına boyun əyməz. 

[azda]

Elbette insan  beraberliyi azadligi oldugu vetende yashamaq hemin dovletin qanunlarinin insan haqq ve azadliqlarina soykenmesini , elece de hemin qanunlari tetbiq eden dovlet ishchilerinin de insan sherefine hormet etmesini isteyer . Bizde insan oz haqqini teleb etse ondan 50 dereden su getirmelerini isteyecekler . Adice soz ifade azadligina dair konstitusiyamizda qanunvericilik arashdirmalarina baxsan bogulma hissine qapilarsan . Deqiq konstutisiyada nece maddenin oldugunu bilmirem , ancaq eminemki onlar bosh defterde derc olunmush yazilardan bashqa hec ne deyil .   insani heyata sevinclerini olduren , qaranliq yurdu olan cemiyyete , olkeye sahib insanlariq . Eslinde demokratiya varsa aciqliq rejimi oldugundan sheffafliq isteyer . 

Yadimdadir , bir defe Az posportumu almaq isteyirdim , bilirdimki 1 aya kimi qayidacam ve bu muddet erzinde posportum hazir olmali idi , qanununumuza gore sehv etmiremse 25 - 30 gunden sonra vesiqe hazirlanmali idi . Rovno 29 - 30 gunden sonra rayondan Bakiya getdimki vesiqemi goturem , cunki kecen ayki ayin 27 - si vesiqemi almaq uchun arayish vermishdim , hele 1 gun de kechmishdi . Posport stola yaxinlashanda dedilerki posportun hele hazir deyil . Dedim nece hazir deyil , hele 1 gun de chox kecib . ishchilerden biri meni susdura bilmeyeceyinden chekinib meni borclu chixararaq kobudcasina dediki ne qeder danishirsane , evi tikilmish ele bil Bakidan yeni tikiliden kvartira alirsan.. Get sabaha biri gune hazir olacaq . Neyse esebi eve qayitdim 2 gun sonra gedende yene de heminki kimi qishqir bagirlarina saldilar . Arxa terefde dayanan aferist nezaretchilerden biri mene asta sesle dediki sen ona 20 - 30 manat ver ishin hell olunsun . Dedim  qanuna esasen vesiqe pulla satilmali deyil axi . Eger shexs  olkeden tecili cixmaq veziyyetindedirse 1 hefteye mueyyen qeder pul verib tez bazar hazirlayirlar , mence vaxtindan da cox gozlemishem , demek olar ki elave olaraq hele 3 gun de vaxtindan kecib . Elacsiz qalib qohumlardan birine zeng eledim ve ishchilere dedimki sizin adminstrasiyaniz hansi otagdadi indi o otaga kecib shikayetimi edecem . Zeng etdiyim adam gelib chixmamishdi ki gordum posport stolda oturanlardan biri cibinden posportumu chixarib verdi .) Ve bu hadise de mene gore 50 dereden su getirmekden beter oldu .) Indi menim kimi hede qorxu gele bilmeyenler bes ne etsin ?))) Hansi telebkarliqdan sohbet edirsiz ?

 

  

 

Edited May 13, 2016 by azda

[aqilyunus]

Hədə qorxu gələ bilməyən səbr etsin. Başqa yaxşı yol yoxdur.

[gapgara]

On 4/26/2016 at 5:32 PM, sultanat said:

              Mentalitetimizə uyğun olmayan hüquqlar bizə lazımdırmı görəsən?

Mentalitetl' hüquq əks mütənasibdir.

[Waterandsun]

Butun huquqlar haqdir,amma butun haqlar huquq deyil.

Huquq ve dovlet ayrilnaz anlayiwlardir. Huququ taniyan ve arxasinda duran dovletdir.

Huququn menbeyi mentalitet,adet enene, umumilikde beweriyyet terefinden qebul edilen prinsiplerdir.

Lakin haqq,dilimizde gozel qowa sozlu ifade var "haqq-edalet", edalete soykenir. 

Meselen, yawamaq haqqimizdir,bunu dovlet tanidiqda ve arxasinda durduqda olur huquq.

Qapinizin agzinda mawin saxlayan surucuye irad bildirmek haqqinizdir,bu edaletden ireli gelir,cunki avtomobili qapidan cole cixara bilmirsiz,amma bu huquq deyil. 

Huququn butun hallari ehate ede bilmeyen hadiseleri umumi edaletlilik,humanistlik ve s.prinsiplerile tenzimlenir.

Kiminse huquqlarinin bitdiyi yerde digerinin vezifesi emele gelir.

Netice etibarile, bezi incelikler istisna olmaqla huquqlarin boyuk ekseriyyeti edalete,saglam duwunceye soykenir ve insanlari oz arasinda "yola vermek" meqsedi dawiyir

[Waterandsun]

Unutmaq lazim deyil ki,her birimizin heyvani bawlangici var. Soz,wuur,exlaq,edalet tesir etmedikde meseleye el,ayaq ve s.usullar qowulur.

Hami heyvanlar alemine baxib. Hansi erkek oz yuvasini,arealini digerile boluwdurur? 

Huquq ne etsin bivec qadina? Bir evde kecmiw ve hazirki erleri yawayan qadin birinci erini menevi ezir, onun hereketi kiwinin artiq wuurun nezaretinde olmayan ocaqlari ile oynayir. Sivil yolu budur ki, umumi emlak satilsin, elde olunan vesait beraber wekilde boluwdurulsun.

Edited September 13, 2016 by Waterandsun