Azərbaycan Dilində Nə Qədər Türk Mənşəli Söz Var?

[VAFADAR]

Kim deye ve menbeyi gostere biler?

[VAFADAR]

De sozu nedense ayri yazildi , uzurlu hesab edin

[Smile )]

Azərbaycan dili haqqında internetdə bir məlumat axtarmağınızı məsləhət görməzdim. Hələ orfoqrafik düzgün yazmağı bacarmırlar, məlumatın dəqiqliyindən danışmaq belə istəmirəm. Ən yaxşısı kitabxanalarda axtarmaq.

[Lancelot]

Bir az qəribə sualdır. Azərbaycan türkcəsinin əsasını elə türk sözlər təşkil edir.

[Kenul2012]

Əsl  Azərbaycan sözləri ahəng qanuna tabedir .İstisnalar var .Onları qeyd edəcəyəm.Vurgu sərbəstliyinə rast gəlinmir.Əsas nitq hissələrindən feil,say və əvəzlik,demək olar ki,çox hissəsi milli mənşəlidir.Xüsusi ilə feil və onlardan düzələn sözlər əsl türk sözləridir.

Saylardan -həşdat,milyon,milyard alınma sözlərdir ,yerdə qalanlar türk mənşəlidir.

Əvəzliklərdən -bəzi,həmin,nə qədər,nə təhər,filan alınmadır.Digər əvəzliklər isə türk mənşəlidir.

 

 

[Kenul2012]

Alınma sözləri qeyd edim.Digərlərini özünüz ayırd edə biləcəksiniz.

 

1.Tərkibində yanaşı ( istər eynicinsli ( aa,əə) ,istərsə də müxtəlifcinsli  ( aə ,iə ) saitlər işlənmiş sözlər əsl azərbaycan sözləri deyil.: saat,maaş,maneə,zəif,müalicə,müavin,səadət,şair ,təəccüb və s..

 

2.Ahəng qanunu pozulmuş sözlər ( ahəng qanunu -sözdə qalın və incə saitlərin bir-birinə izləməsi prinsipi ) bizim deyil. 

fani ,alim,dünya,əlifba və s.

Dilimizdə ahəng qanunu pozulmuş sözlər var :ilxı,işıq,ilğım,ilıq,ilan,ildırım,inam,inanmaq,iraq,işarmaq,quzey,işıldamaq -bu sözlərdə ahəng qanunu pozulsa da bizim sözlərdir.

 

3.Əvvəlində iki yanaşı samit işlənmiş sözlər alınmadır :kran,flora,traktor,qrafin vəs.

srağa gün isə istisnadır.

 

4.R samiti ilə başlayan sözlər bizim deyil: rahat,rəsm,rəfiqə,Rasim,Ramiz,retro,ruhani,real və s.

 

5 .Tərkibində J j  samiti olan sözlər alınmadır :Jalə,jaket,jurnal,mesaj,masaj,əjdaha,müjdə,qaraj ,jilet və s.

 

6.Sonu o,ö,e saitləri ilə bitən sözlər milli deyil.: büro,retro,metro,depo,piano,təvazö,sənaye ,mane,qane,kino forte və s.

 

7.Vurğusu ilk hecaya düşməyən sözlərin əksəriyyəti milli deyil :amma,nümunə,parta,poeziya,firma,kamera,kompos. vəs

 

8 . Tərkibində uzun sait işlənmiş sözlər ( əvvəllər daha çox apostrofla yazılırdı )  şölə,şöbə,tacir,məna,klinika,xəzinə ,arif,nadir,etiraf və s.

 

9. Ön şəkilçili sözlər bizim deyil: nacins,narahat,namünasib,baməzə,bivəfa,bikef,ləməzhəb,laməkan,anormal,biçarə və s.. alınma sözlərdir 

Nadinc və nakişi sözləri istisnadır.Kişi və dinc əsl azərbaycan sözüdür,onlardan düzələn nadinc və nakişi bizimdir .

 

10.Tərkibində eynicinsli samitlər işlənmiş sözlər alınmadır : təyyarə,şiddət,qüllə,qüvvə,amma,müddət,təəccüb,rəssam,müqəssir,hiddət,mürəbbə və s.

 

Yeddi,səkkiz,doqquz,əlli,addım,hoppanmaq,tullanmaq və s. feil vəsaylar milli sözlərimizdir.

 

11.Elm ,təhsil,din,şəriət və ilahiyyatla bağlı sözlər alınmadır .Məktəb,tədris,alim,qələm,savad,təcrübə,tarix,fəlsəfə,fikir,təfəkkür,ruhani,namaz,axund,ziyarət,məşədi,islam,peyğəmbər,dua,ibadət,Əli,Həsən,Cəfər ,İsa,mədrəsə,molla,rəhmət və s. 

 

12.Daxili fleksiya nəticəsində yaranmış qohum sözlər bizim deyil. şeir,şair ;elm,alim,müəllim,üləma; həbs,məhbus,məhbəs ;zülm,zalım,məzlum;dərs,tədris,mədrəsə;dərk,idrak,dərrakə;şərik,iştirak,müştərək ;nəzm,nizam,nazim,mənzum;nəsr ,nasir,mənsur və s. Belə sözlər ərəb mənşəlidir.

 

13. Sonu qoşa samitli bir hecalı sözlər alınmadır ; həll,zidd,sədd,xətt,fənn,küll,hiss,şəkk,hədd,həcc,rədd,haqq və .s belə sözlər ərəb mənşəlidir.

 

14 .Vaxtilə apostrofla yazılmış sözlər :bəzən,bəzi,mötərizə ,ecazkar,etibar,elan,Məsud,Sənan,mötəbər,şöbə,etiraz  və s.bu cür sözlər ərəb mənşəlidir.

 

 

 

[Başa Bela]

On 4 במאי 2015 at 9:36 PM, VAFADAR said:

Kim deye ve menbeyi gostere biler?

Çox az! Ekseriyeti ereb ve fars sözleridir.

[Başa Bela]

On 27 ביוני 2015 at 1:57 PM, Smile ) said:

Azərbaycan dili haqqında internetdə bir məlumat axtarmağınızı məsləhət görməzdim. Hələ orfoqrafik düzgün yazmağı bacarmırlar, məlumatın dəqiqliyindən danışmaq belə istəmirəm. Ən yaxşısı kitabxanalarda axtarmaq.

Teessüf ki doğrudur...

[Başa Bela]

On 15 במאי 2016 at 3:30 PM, Lancelot said:

Bir az qəribə sualdır. Azərbaycan türkcəsinin əsasını elə türk sözlər təşkil edir.

Ele deyil. Ekser sözler ereb ve fars sözleridir!

[bask]

azerbaycan dili 80% turk sozler tewkil edir. ereb ve fars sezler da var, amma ummumiyetle azerbaycan dili turk dillere aiddir

[Oculi Caligant]

Azərbaycan dilinin 50-60% i ərəb sözlərindən ibarətdir (məs. sonu “ə” və “ət” lə qurtaran sözlər, sonu “i”,”vi”,”ani” ilə qurtaran sözlər və sair qeyd etmədiyim minlərlə sözlər var hansı ki, işlədənlər öz sözlərimiz olduğunu güman edir). İkinci yerdə fars dilindən keçmə sözlər, əsasən də şəkilçi kimi işlətdiklərimiz, üçüncü yerdə isə Avropa dillərindən Rus dili vasitəsi ilə bizə keçən sözlər və rus dilindən alıma sözlərin özü. 

[Oculi Caligant]

Ərəb sözlərini bizim dildən çıxarsan danışmağa, fikir çatdırmağa söz qalmaz ) 

Yeri gəlmişkən tək bizdə yox elə Türkiyənin danışdığı dildəndə ərəb sözlərini çıxar söz bazası avtomatik 50% dən aşağı düşəcək. Hələ digər dillərdən keçən sözləri demirəm. 

Edited August 3, 2020 by Oculi Caligant