Açıq Mənbə Kodlu Sistemlər

[Museyib Elekber]

İnformasiya texnologiyalarının inkişafı göz qabağındadır. Biz də az və ya çox dərəcədə bu inkişafı izləməyə çalışırıq. Lakin Azərbaycanda bunların öyrədilməsi ilə əlaqədar ciddi məsələlər var. Komputerin proqram təminatı haqqında məlumatlarda böyük səhvlərə yol verilir. Yəni şagirdlərdə və tələbələrdə elə təsəvvür yaranır ki, komputer ancaq Microsoft və ya Windowsdan ibarətdir. Sözsüz ki, Microsoft bu sahədə nəhəng firmadır və proqram məhsulları da geniş istifadəyə malikdir. Amma nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, başqa sistemlər də var və onlar da müxtəlif sahələrdə böyük imkanlara malikdir. Hətta deyərdim ki, bir çox cəhətdən Microsoft məhsullarından daha üstündür. Bunlara misal olaraq Unix əsaslı sistemləri, MacOS və s. göstərmək olar. Bu sistemlərin əsas fərqi ondadır ki, bunların mənbə kodları açıq tiplidir (Open Source Code), yəni proqramlaşdırmadan müəyyən dərəcədə başı çıxan şəxs sistemin müəyyən hissəsində dəyişiklik edə bilər. Lakin Windowsda belə imkan yoxdur. Bəlkə, müəyyən dərəcədə şəxsiləşdirmə aparmaq olar, amma bu da sistemin bizə imkan verdiyi çərçivədə olacaq. Ondan artığını etmək mümkün deyil.

Başqa bir məsələ də virus təhlükəsi ilə bağlıdır. Digər sistemlərdə virus düşmə ehtimalı daha azdır. Çoxları fikirləşə bilər ki, bu onların geniş yayılmamış olması ilə əlaqədardır. Hardasa bunun da təsiri ola bilər, amma bunun başqa səbəbləri də var ki, bu daha geniş mövzudur. Yeri gəldikcə bu məsələlər haqqında da qeyd edəcəyəm.

Mən özüm də bir müddət bu sistemlərdən birini istifadə eləmişəm. Lakin bir sıra səbəblərdən Windowsa keçməli oldum.

Bu haqda sualı və daha geniş məlumatı olan varsa, bura yaza bilər.

[Museyib Elekber]

Açıq mənbə kodlu sistemlərdə virus təhlükəsinin az olmasının bir neçə səbəbi var (çox geniş yayılmamış olmasını səbəb kimi göstərmirəm):

-mənbə kodu açıq olduğu üçün hər bir kəsin lazımi müdaxiləsi ilə təhlükənin tez aradan qaldırılması imkanı. Bunu belə izah etmək olar. Hər hansı istifadəçi bir virus təhlükəsi gördükdə ya özü müdaxilə edib ona qarşı xüsusi mühafizə sistemi yarada bilir, ya da əks əlaqə vasitəsilə bu işlə məşğul olan insanlara həmin təhlükə barəsində məlumat verir. Onlar da tez bir zamanda həmin problemin həlli ilə məşğul olub onu aradan qaldırır və sistemin dövri yenilənməsi zamanı yaradılmış mühafizə paketinin bir əlavə kimi komputerə yüklənməsini təmin edir. Deyə bilərsiniz ki, bunu Windowsda etmək olmur mu? Açıq mənbə kodlu sistemlərdə bu işlə bir çox könüllü qruplar məşğul olduğundan problemin həlli daha tez aradan qaldırılır.

-istifadəçi ierarxiyasının güclü olması. Windowsda istifadəçi adı yaradılarkən, demək olar ki, heç kim parol qoymağa meyilli olmur, sistem də bunu məcbur etmir. Virusların yaradıcıları da çox vaxt bu faktdan istifadə edir. Lakin açıq kodlu sistemlərdə parol mütləq tələb olunur. Nəticədə, istənilən anda sistem fayllarına daxil olub dəyişiklik etmək məhdudiyyəti yaranır. Yəni əgər hər kim sistem faylında dəyişiklik etmək istəsə, hər dəfə istifadəçi parolu tələb olunacaq ki, bu da sistemin təhlükəsizliyinin artmasına şərait yaradır. Məsələn, Windows sistemində proqram yazmaq, proqram silmək, sistemdə hər hansı dəyişiklik etdikdə heç bir parol tələb olunmur. İlk baxışdan bu, həmin işlərin istifadəçi üçün asanlaşdırılması kimi görünə bilər, lakin sistem bunlar çox ciddi müdaxilələrdir və mütləq administratorun təsdiqi mütləq olmalıdır.

[Vuqar Rehimov]

İnternet şəbəkəsinin (serverlər) əməliyyat sistemi nədir?

[Museyib Elekber]

İnternet şəbəkəsinin (serverlər) əməliyyat sistemi nədir?

Emeliyyat sistemlerinin tesnifati haqqinda daha genish yazacagam, amma sualiniza cavab olaraq bir numune gostere bilerem: unix esasli (unix based) sistem olan Ubuntu hem desktop, hem de server olaraq buraxilir. Ozu de ki pulsuzdur. ubuntu.com saytindan .iso faylini yukleyib xususi qaydada diske yazmaq ve hec bir installing prosesi aparmadan istifade etmek olur (buna live cd deyirler). Istediyiniz halda ayrica emeliyyat sistemi kimi hard diske yaza bilersiniz (Windowsla birlikde)

[Vuqar Rehimov]

Emeliyyat sistemlerinin tesnifati haqqinda daha genish yazacagam, amma sualiniza cavab olaraq bir numune gostere bilerem: unix esasli (unix based) sistem olan Ubuntu hem desktop, hem de server olaraq buraxilir. Ozu de ki pulsuzdur. ubuntu.com saytindan .iso faylini yukleyib xususi qaydada diske yazmaq ve hec bir installing prosesi aparmadan istifade etmek olur (buna live cd deyirler). Istediyiniz halda ayrica emeliyyat sistemi kimi hard diske yaza bilersiniz (Windowsla birlikde)

Baxdım ....

Siz özünüz bu os-dan istifadə edirsiniz? Bəs çatışmayan cəhətləri nədir?

[Museyib Elekber]

Baxdım ....

Siz özünüz bu os-dan istifadə edirsiniz? Bəs çatışmayan cəhətləri nədir?

Bir muddet istifade elemisem. Amma mueyyen sebeblerden yarim saxlamali oldum. Catismayan cehetleri windowsdaki proqramlara alternativ proqramlarin ya olmamasi, ya da teleblere tam cavab vere bilmemesi, cox six internet elaqesine ehtiyac duyulmasi, son istifadeci ucun ele de rahat olmamasi. Bunlarin da izah oluna bilen sebebleri var. Alternativ proqramlarda olan catismazliq vaxt kecdikce aradan qaldirilir. Internet elaqesine olan ehtiyac sistemin oz xarakterinden ireli gelir ki, bu da istifade vaxti aydin olur. Rahat olmamasina geldikde ise, bu sistemlerden daha cox idareetme qurumlarinda ve firmalarda istifade olunur. Bizim olkemizde olmasa da, bir cox xarici olkelerde bu sistemlerden istifade genis yayilmaqdadir

[Museyib Elekber]

Onu da qeyd edim ki, menim yarim saxlamagimin sebebi catismazliqlarla elaqeli deyil. Bu sistemlere hele de boyuk maragim var. Deye bilerem ki, bu cur sistemler komputerle isleme qabiliyyetinin inkisafi ucun windowsdan daha genis imkanlara malikdir. Sadece bir az heves ve sebr teleb edir, cunki meselenin megzini tutmaq biraz vaxt aparir.

Edited January 6, 2013 by Museyib Elekber

[Vuqar Rehimov]

Bəs --MAC OS--- barədə nə deyə bilərsiniz?

[Museyib Elekber]

Bəs --MAC OS--- barədə nə deyə bilərsiniz?

Mac OS istifade elememisem, teessuf ki, bir sey deye bilmeyecem o haqda. Bildiyim qederiyle yalniz Apple marka komputerlerde istifade edile bilir. Her halda Open source olmasi menim gozumde windowsdan daha ustun seviyyeye getirir.

[Museyib Elekber]

Mueyyen sertler daxilinde ferqli marka komputerlere Mac OS yazmaq mumkundur. Esas shert komputer hisselerile uygunlugun olmasidir. Bundan basqa etrafli izah olunmus bir komek olmalidir. Eger ozbasina elemeye calissan bir sira problemler cixir ve bu da xeyli vaxt itkisine ve tesadufi sehv neticesinde hard diskde olan her seyin silinmesine sebeb ola biler. Eyni seyler diger Unix tipli sistemlere de aiddir. Men ozum Ubuntu'nu yukleyib qurasdirmaq ucun heftelerle vaxt serf elemisdim, amma neticede istediyime nail olmusdum.

[Museyib Elekber]

Aciq menbe kodlu sistemlerin ilkin versiyasi 60-ci illerde yaradilmis unix adli emeliyyat sistemi olmusdur. Lakin unix'in sonraki inkisafi onun bir cox qollara ayrilmasi ile neticelenir. Bu tipden olan sistemler: GNU/linux, solaris, mac os ve s. Linux bir emeliyyat sistemi yox nuvenin (linux kernel) adidir. Bu nuve esasinda yazilmis sistemler ise Linux esasli (Linux based) sistemler adlanir. Debian, slackware, knoppix, pardus ve s. linux esasli sistemlerdir. Menbe kodunun aciq olmasi onlarin genis sekilde saxelenmesine sebeb olmusdur. Debianin da altsistemleri var ki, evvelde adini cekdiyim Ubuntu bura daxildir. Linuxmint de Ubuntunun "qardasidir", yeni Debiandan toremisdir. Umumiyyetle, butun bu qollarin her biri distribution (qisa formada distro) adlanir. Meselen, ubuntu, linuxmint, debian, pardus ayri-ayri distrolardir. Her distronun ozunemexsus xususiyyetleri olsa da, umumilikde, eyni prinsiple isleyirler

Qeyd edim ki, Pardus Turkiye proqramistleri terefinden yazilmisdir.

Edited January 6, 2013 by Museyib Elekber

[Museyib Elekber]

Biraz da qrafik masaustu muhiti (Desktop Environment) haqqinda. Evvelde onu deyim ki, muasir pencere muhiti ilk olaraq Mac OS'da, daha sonra Windows-95'de istifade olunmusdur. X Windows system adi altinda umumilesdirilen bir cox masaustu muhit vardir. Bunlardan en genis yayilanlari Gnome, KDE, Unity, Xfce, LXDE. Meselen, ubuntu'da avtomatik olaraq yuklenen muhit Gnome'dur, lakin isteye gore digerlerine kecmek mumkundur (desteklediyi halda). Pardus yalniz KDE istifade edirdi, tezelikce deyisibmi, bilmirem.

[Vuqar Rehimov]

Aciq menbe kodlu sistemlerin ilkin versiyasi 60-ci illerde yaradilmis unix adli emeliyyat sistemi olmusdur. Lakin unix'in sonraki inkisafi onun bir cox qollara ayrilmasi ile neticelenir. Bu tipden olan sistemler: GNU/linux, solaris, mac os ve s. Linux bir emeliyyat sistemi yox nuvenin (linux kernel) adidir. Bu nuve esasinda yazilmis sistemler ise Linux esasli (Linux based) sistemler adlanir. Debian, slackware, knoppix, pardus ve s. linux esasli sistemlerdir. Menbe kodunun aciq olmasi onlarin genis sekilde saxelenmesine sebeb olmusdur. Debianin da altsistemleri var ki, evvelde adini cekdiyim Ubuntu bura daxildir. Linuxmint de Ubuntunun "qardasidir", yeni Debiandan toremisdir. Umumiyyetle, butun bu qollarin her biri distribution (qisa formada distro) adlanir. Meselen, ubuntu, linuxmint, debian, pardus ayri-ayri distrolardir. Her distronun ozunemexsus xususiyyetleri olsa da, umumilikde, eyni prinsiple isleyirler

Qeyd edim ki, Pardus Turkiye proqramistleri terefinden yazilmisdir.

Linuxs nüvəsi---Bu nə deməkdir, anlamıram...Yəni, pqoqramlaşdırma dilidir ?

[Museyib Elekber]

Linuxs nüvəsi---Bu nə deməkdir, anlamıram...Yəni, pqoqramlaşdırma dilidir ?

Nuve-kernel emeliyyat sisteminin ilk calisan hissesidir. Bu, eslinde, proqramistlerin isletdiyi termindir, men ozum de tam olaraq melumatli deyilem. Sade formada desek, sistemin ozeyini teskil eden fayldir. Linux nuvesi monolit tipde olur, yeni bir fayldan ibaret olur. Bunlar mueyyen qeder derin meselelerdir, istediyiniz seviyyede izah ede bilmeyecem.

Edited January 6, 2013 by Museyib Elekber

[Vuqar Rehimov]

Nuve-kernel emeliyyat sisteminin ilk calisan hissesidir. Bu, eslinde, proqramistlerin isletdiyi termindir, men ozum de tam olaraq melumatli deyilem. Sade formada desek, sistemin ozeyini teskil eden fayldir. Linux nuvesi monolit tipde olur, yeni bir fayldan ibaret olur. Bunlar mueyyen qeder derin meselelerdir, istediyiniz seviyyede izah ede bilmeyecem.

Bir az internetdən axtarıb oxudum , Linuxs nüvəsi barədə....Doğurdanda çətin və dərin bir məsələdi...Burada nüvə sözü əsas deməkdir...Bütün Linuxs qrupundan olan əməliyyat sistemlərində Linuxs nüvəsi vahid standart fayldır..Bu nüvə assambler və c dilində yazılıb...

Linuxs nüvəsinə proqramlar toplusuda deyirlıər...91-ci ildə Linus tərəfindən yazılıb...

Bu nüvə azad proqramlar təminatının ən universalıdır...

[Vuqar Rehimov]

Bazarda mənbə kodları bağlı olan əməliyyay sistemləri üstünlük təşkil edir...

[Museyib Elekber]

Bir az internetdən axtarıb oxudum , Linuxs nüvəsi barədə....Doğurdanda çətin və dərin bir məsələdi...Burada nüvə sözü əsas deməkdir...Bütün Linuxs qrupundan olan əməliyyat sistemlərində Linuxs nüvəsi vahid standart fayldır..Bu nüvə assambler və c dilində yazılıb...

Linuxs nüvəsinə proqramlar toplusuda deyirlıər...91-ci ildə Linus tərəfindən yazılıb...

Bu nüvə azad proqramlar təminatının ən universalıdır...

Söhbəti indi tutdunuz :)

Bazarda mənbə kodları bağlı olan əməliyyay sistemləri üstünlük təşkil edir...

Bu səbəbə görə də həmin proqramlar çox bahalı olur

[Vuqar Rehimov]

Mənə maraqlıdı sadəcə, görəsən bu (Linuxs nüvəsinin ) faylın həcmi neçə meqabayt olar?

[Museyib Elekber]

http://www.kernel.org/ saytı Linux nüvələrinin arxividir. Mən birinə baxdım, 78 MB idi. Müqayisə etdikdə görürsən ki, köhnələrin həcmi azdır. Hər dəfə nəsə əlavə olunduğu üçün getdikcə artır. Edited January 7, 2013 by Museyib Elekber

[Vuqar Rehimov]

Bu nüvənin özü fat 32-ni və icb ip protokolunu dəstəkləyir... Linus bunu Unixs əsasında yığıb, amma unixsdən zəngindir...

Mac os-un mənbə proqramlarında Unixsin izlərini tapmaq olur--proqramistlərin dediyinə görə...

[Vuqar Rehimov]

http://www.kernel.org/ saytı Linux nüvələrinin arxividir. Mən birinə baxdım, 78 MB idi. Müqayisə etdikdə görürsən ki, köhnələrin həcmi azdır. Hər dəfə nəsə əlavə olunduğu üçün getdikcə artır.

İnformasiya üçün təşəkkür...Mənə maraqlıdır ki, görəsən ən birinci yazılan Linuxsun həcmi nə qədər olub..))

[Грешник]

Artıq 10 ilə yaxımdır ki Ubuntu işlədirəm. Çox da razıyam! Artıq başqa sistem təsəvvür etmirəm özümə!

Sadəcə Uniti heç xoşuma gəlmədi, hələ də gnome classic-dən istifadə edirəm.

Türklər və ruslar artıq öz dillərində öz əməliyyat sistemlərini yaradıblar linux əsasında. Milli distributiv.

Zənnimcə çox uğurlu olardı təhsil ocaqları üçün belə bir şey yığmaq və standart kimi təsdiq etmək. İçində də hər şey pulsuzdur. Müəllif hüquqlarına hörmət gec tez yaranmalıdır da! Nə qədər bütün dövlər crack olunmuş xp istifadə edəcək?

[Грешник]

Bu nüvənin özü fat 32-ni və icb ip protokolunu dəstəkləyir... Linus bunu Unixs əsasında yığıb, amma unixsdən zəngindir...

Mac os-un mənbə proqramlarında Unixsin izlərini tapmaq olur--proqramistlərin dediyinə görə...

Mən bir ara sırf Unix əsaslı Solaris sistemi ilə qarşılaşmışdım. Direktoriyaların arxitekturası, və ümumilikdə sistemin özü Linux-la demək olar ki eynidir.

Edited January 7, 2013 by Грешник

[Museyib Elekber]

Artıq 10 ilə yaxımdır ki Ubuntu işlədirəm. Çox da razıyam! Artıq başqa sistem təsəvvür etmirəm özümə!

Sadəcə Uniti heç xoşuma gəlmədi, hələ də gnome classic-dən istifadə edirəm.

Türklər və ruslar artıq öz dillərində öz əməliyyat sistemlərini yaradıblar linux əsasında. Milli distributiv.

Zənnimcə çox uğurlu olardı təhsil ocaqları üçün belə bir şey yığmaq və standart kimi təsdiq etmək. İçində də hər şey pulsuzdur. Müəllif hüquqlarına hörmət gec tez yaranmalıdır da! Nə qədər bütün dövlər crack olunmuş xp istifadə edəcək?

Əvvəllər pulsuz proqram diski də göndərirdilər. Hətta mən bir dəfə sifariş verdim, 2-3 ay sonra gəldi çıxdı disk, düz Niderlanddan bura :). İndi isə çox ucuz qiymətə (sərf olunan materialın dəyəri qədər) sifariş vermək olur.

Unity-yə alışmışdım. Gnome 3 çox cəlbedici gəlmədi nədənsə, sonralar mən də Gnome 2-yə qayıtdım. İndiki vəziyyətdən xəbərim yoxdur.

Dil məsələsinə gəldikdə isə, Ubuntu-da azərbaycan dili dəstəyi var idi, amma kifayət qədər uğurlu deyildi və yarımçıq idi, bir çox bölmələr ingilis dilində qalırdı.

[Museyib Elekber]

Gnome 2-dən bəzi ekran görünütüləri

Edited January 7, 2013 by Museyib Elekber

[Museyib Elekber]

Unity masaüstü görüntüsü

[Museyib Elekber]

Maraqlı effektlər də var idi:

Bütün bu ekran görüntülərini istifadə elədiyim vaxtlardan saxlamışdım. Məqsəd qoymuşam ki, yeni komputer alsam, ancaq bu cür sistemlərlə məşğul olacağam

Edited January 7, 2013 by Museyib Elekber

[Museyib Elekber]

İnformasiya üçün təşəkkür...Mənə maraqlıdır ki, görəsən ən birinci yazılan Linuxsun həcmi nə qədər olub..))

Nəzərə alsaq ki, bir zamanlar əməliyyat sistemi bütövlükdə bir disketə (floppy disk) sığırdı, bir nüvənin həcmini də təsəvvür etmək mümkündür

Edited January 7, 2013 by Museyib Elekber

[Грешник]

aramızda KDE sevənlər də var, mən tanıyıram.

Linuxun əsas üstünlüyü zənnimcə onun gözəl olması, viruslardan azadlığı və tezliyidir! Əsas da Customizasiya edilə bilməsi!

[Museyib Elekber]

Bildiyime gore KDE daha agir isleyir. Ubuntunun KDE versiyasini da yoxlamisam, amma ele bir ferq hiss elemedim

[Грешник]

Bildiyime gore KDE daha agir isleyir. Ubuntunun KDE versiyasini da yoxlamisam, amma ele bir ferq hiss elemedim

onu köhnə komyuterlər barədə deyirdilər. İndi əgər sizin heç olmasa i3 CPU və 4 GB Ram-ınınz varsa super işləyir!

Mənim Auditini həyata keçirdiyim bir ingilis kompaniyasının ofisi tamamilə Open Suse əməliyyat sistemində işləyirdi. Serverləri də RedHat ya CentOs idi hamısı... hamının ofisi OpenOffice idi... çox qəribə və qeyri adi görünürdü))

Edited January 7, 2013 by Грешник

[Museyib Elekber]

onu köhnə komyuterlər barədə deyirdilər. İndi əgər sizin heç olmasa i3 CPU və 4 GB Ram-ınınz varsa super işləyir!

Mənim Auditini həyata keçirdiyim bir ingilis kompaniyasının ofisi tamamilə Open Suse əməliyyat sistemində işləyirdi. Serverləri də RedHat ya CentOs idi hamısı... hamının ofisi OpenOffice idi... çox qəribə və qeyri adi görünürdü))

Microsoftun mehsullarina o qeder pul vermekdense, bu sistemlerden istifade daha meqsedeuygundur. Tesevvur edin ki, bir sirketin ofisinde ne qeder komputer var. Her biri ucun de ayri emeliyyat sistemi lazimdir. Bu halda xercin ne qeder artdigini gormek olar.

Edited January 7, 2013 by Museyib Elekber

[Грешник]

Tamamilə razıyam! Əməliyyat sistemi, + office + antivirus!

[Museyib Elekber]

Bele bir mesele de var ki, ehalinin ekser hissesi qeyri-qanuni windows kopyalarini alib istifade edir. Microsoft istese, belke de bunun qarsisini ala biler, amma bu hereket onun ucun serfeli deyil. Cunki bele olarsa, reqib firmalarin mehsullarinin daha genis yayilmasi ucun elverisli serait yaranar. Yeni bele demek olar ki, hazirki veziyyet eslinde Microsoftun isine yarayir

[Museyib Elekber]

MS Windows ucun yazilmis bezi kommersiya proqramlarinin aciq kodlu alternativlerine numuneler:

Media player-banshee, pitivi, gnome, vlc ve s.

Ofis-openoffice, libreoffice

Photoshop-gimp

Command prompt-gnome terminal, x terminal

Windows explorer-nautilus

Hele ki yadima dusenler bunlardi.

Bundan elave Wine proqrami vasitesile MS Wimdows proqramlarinin bir coxunu acmaq mumkundur, hetta video oyunlarini da

[Museyib Elekber]

Yuxarida qeyd elediyim Pitivi video editor proqramidir. Men Totem player'i nezerde tutub yazmisdim.

Ele proqramlar da var ki, windows'da calisan versiyasi ile paralel olaraq aciq menbe kodlu versiyalarini da buraxir. Meselen, opera, skype, googleearth ve s.

[Грешник]

Yuxarida qeyd elediyim Pitivi video editor proqramidir. Men Totem player'i nezerde tutub yazmisdim.

Ele proqramlar da var ki, windows'da calisan versiyasi ile paralel olaraq aciq menbe kodlu versiyalarini da buraxir. Meselen, opera, skype, googleearth ve s.

Çalışmayanların sa öhdəsindən gəlmək üçün Wine emulyatoru vardır.

[Museyib Elekber]

Ubuntunun necə komputerə yazılması haqqında da biraz yazmaq istərdim.

İlk olaraq http://www.ubuntu.com/download səhifəsindən ISO (disc image) faylını yükləmək lazımdır. Bir neçə seçim ola bilər. Əgər server üçün lazımdırsa, Ubuntu server, şəxsi komputer üçün lazımdırsa, Ubuntu desktop seçilir. Prosessorun tipinə uyğun olaraq 32 bit (i386) və ya 64 bit olanı seçmək lazımdır. Torrent vasitəsilə də yükləmək seçimi vardır. Bunun üçün "Alternativ options" hissəsindəki "Take a look at a full list of our previous versions and alternative downloads" linkinə girmək lazımdır. Orada BitTorrent yazılan yerdən torrent fayllarını yükləmək olar. Ən son stabil versiya 12.10-dur. 12.04 isə LTS (Long Term Support), yəni uzunmüddətli dəstəkənən versiyadır. Bir neçə versiyadan bir belə versiya buraxılır. Bunlar səhv eləmirəmsə, il yarım müddətinə qədər dəstəklənir. Nəhayət, ISO faylını yükləyib qurtardıqdan sonra faylın düzgün yüklənib yüklənməməsini yoxlamaq lazımdır. Bunun üçün bu faylın MD5 dəyərini orijinal faylın dəyəri ilə müqayisə etmək lazımdır. Aşağıdakı keçiddəki kiçik proqramla bunu tapmaq olar.

http://www.nullriver.com/downloads/Install-winMd5Sum.exe

Bu keçiddə isə orijinal MD5 dəyərləri var:

https://help.ubuntu.com/community/UbuntuHashes

Uyğun gəlsə, ilk mərhələ tamamlanmışdır.

Ardı var...

[Museyib Elekber]

....davamı

Yüklənmiş ISO faylında heç bir dəyişiklik etmədən CD-yə yazmaq lazımdır. Bunun üçün hər-hansı CD/DVD yazan bir proqramın olması kifayətdir. Həmin proqramda Burn ISO image və ya buna bənzər bir seçim olmalıdır. Qeyd edim ki, faylı diskə yazarkən aşağı sürəti seçmək lazımdır: 4x, 2x. Disk markalarında fərqlər müşahidə olunur. Təcrübələrimdən belə qənaətə gəlmişəm ki, ən effektlisi SONY firmasının diskləridir. Disk yazıldıqdan sonra yazılmada problem olub olmamasını yoxlamaq üçün komputeri söndürüb yenidən açaraq diskdən yükləmə (Boot from CD-ROM) etməli, açılan menudan Check disc for defects seçilməlidir. Bu prosses bir neçə dəqiqə çəkir. Əgər sonda heç bir qüsur tapılmazsa, proqram diskiniz hazır deməkdir.

Növbə gəlir proqramı yükləməyə. Ondan qabaq qeyd edim ki, bu proqramı komputerə yükləmədən də açıb işlətmək olur. Bunun üçün diskin açılışındakı menudan Try Ubuntu without installing seçilir. Lakin bundan yalnızca sistemdə problem olduqda kənardan müdaxilə etmək və ya sistemlə ilkin tanışlıq məqsədilə istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Ubuntunu bir sistem kimi komputerə 2 formada yükləmək olar:

1. Windows'un altsistemi kimi. Yəni Windows tabeliyində işləyən adi proqram kimi.

2. Müstəqil əməliyyat sistemi kimi

1-ci halda proqram öz imkanlarını lazımi qədər göstərə bilmir, bəzi funksiyalar tam işləmir. Bir növ Windowsdan asılı vəziyyətdə qalır. İlkin mərhələdə istifadə etmək olar. Lazım gəldikdə isə adi proqram silirmiş kimi silmək olar.

2-ci halda Ubuntu müstəqil əməliyyat sistemi kimi yüklənir və heç bir asılılığı olmur.

Ardı var... (Söhbət biraz uzanır, amma istəyirəm k, fikrimi tam çatdıra bilim. Səbriniz üçün təşəkkürlər :))

Edited January 10, 2013 by Museyib Elekber

[Museyib Elekber]

...davamı

Ubuntunun Windows daxilində necə yazılmalı olduğunu izah etməyə çalışacam. Burada da iki yol var: birbaşa proqram diskindən və disk olmadan wubi.exe (Windows Ubuntu Installer) faylının köməyilə.

Versiyaya uyöun olaraq faylı burdan yükləyə bilərsiniz: http://releases.ubuntu.com/

Diski salırıq və açılmasını gözləyirik. Açılışda Install inside Windows seçirik.

Açılan pəncərədə yazacağımız disk bölümünü, diskdə nə qədər yer ayıracağamızı, Ubuntu versiyasını, interfeys dilini, istifadəçi adı və parolunu təyin edirik.

Bu hissələri bir-bir izah edim:

-hansı diski seçməyin çox da fərqi yoxdur. Kifayət qədər yer varsa, Windowsun olduğu disk bölümünü seçmək məsləhətdir. Narahat olmayın, heç bir silmə və ya formatlanma əməliyyatı getməyəcək.

QEYD: Əvvəldən yüklədiyimiz ISO faylı wubi.exe faylı ilə eyni yerdə olmalıdır, əks halda proqramı yazma müddətində ISO faylını internetdən təkrar download etməyə çalışacaq ki, bu da xeyli vaxt itkisinə səbəb olacaq.

-sistemin rahat işləməsi üçün heç olmazsa, 5-6 GB yer ayırmaq lazımdır. Daha çoxu da mümkündür.

-Ubuntu versiyaları: Ubuntu-Unity (əvvəllər Gnome idi) masaüstü mühiti, Kubuntu-KDE masaüstü mühiti, Xubuntu-Xfce masaüstü mühiti, Lubuntu-LXDE masaüstü mühiti

-parol mütləq olmalıdır.

Lazım olan seçimlər edildikdən sonra Install düyməsini basırıq.

Komputeri yenidən açırıq.

Ardı var...